Soomaalidu cashar fiican ayay ka qaadan karaan go'aankan (FAALO QIIRO XAMBAARSAN)

Qalinka: Mowliid Xaaji Cabdi

Todobaadkan waxaa dunidu si weyn uggu dhegtaagay dhawaaqa ka soo yeera dadka gobolka Scotland ee dalka Boqortooyada UK, kuwaasi oo u codeynayey in Scotland ku sii ahaato baaqi ka mid ahaanshaha midowga UK iyo inay noqoto dal madaxbanaan oo ka go’a dalkaasi intiisa kale, xiisaha arintan laheyd waxa weeye go’aanku ma aheyn mid dadka reer Scotland dibadda looga keenay wuxuu ahaa mid iyagu go’aanka aayo ka talintooda gacantooda ku jiray oo haddii ay ku gaaraan inay midnimada UK ku sii jiraan go’aan lagu xushmeeyo, haddii ay diidan oo ay dalbadaan dal madaxbanaan lagu ixtiraamo go’aankaasi ayna qaadato xukuumada Westminster ee ku dhisan boqortooyada midowday ee jirey in ka badan 300 oo sano.

Maalimadii shalay dadka reer Scotland waxay u dareereen goobaha codbixinta waxaa markii ugu horeysay taariikhada UK la sharciyeeyey in ay codeyn karaan dhalinyarada gaar ahaan kuwa da’doodu tahay 16-ka sano kuwaasi oo madaxa loo saaray inay go’aan ka gaaraan aayaha dalkooda.

Laba olole oo caan baxay oo diidmo iyo ogolaanshaha aayaha Scotland ku saleysan ayaa xoogeystey todobaadyadii la soo dhaafay waxaana labada olole hormuud u ahaa dad u dhashay Scotland oo ku kala aragti duwan ubucda codbixinta qolada lagu magacaabo Better together ama wadajir bay ku wanaagsan tahay, waxay ku doodayaan inay tahay lama taabtaan midnimada boqortooyada UK ee sadexda qarni jirta, isla markaana ay ku wacan tahay wadajirku danta dadka ku dhaqan boqortooyada UK ee ku kala cirqi ama isir biyo shubanaya English, Scottish, Irish-ka qaybta waqooyiga iyo Welesh-ka.

Qolada gooni u goosi doonka ee doonayey inay Scotland noqoto wadan madaxbanaan oo aan London laga maamulin ee la magac baxay Yes Scotland (Scotland Haa), waxay ku doodayaan inay xaq u leeyihiin inay aayahooda ka tashadaan oo ay noqdaan wadan madaxbanaan, ayna ku qadeen wax badanna ku waayeen ka mid ahaanshaha boqortooyada UK, waxay kaloo ku doodayaan inay u wanaagsan tahay danta dadka iyo dalka Scotland inay noqdaan wadan gooni u taagan oo ka tashada aayahiisa.

Loolalnku si ilbaxnimo iyo xadaarad ku dheehan tahay ayaa loo dooday, waxaa la doonayey in laga gado dadka Scotland ee codka ugu dambeeya iska leh in qolo waliba ku qanciso waxa ay ku doonayso in uu meel maro hamigeeda ayna ku helaan guusha natiijada aftida cod bixinta.

Inkastoo codbixinta Scotland ee laga cabsi qabay araxda inay ka jabiso midnimada mid ka mid ah wadamada ugu awooda, siyaasada iyo saameynta balaaran Yurub iyo aduunka intiisa kale, haddana  natiijada soo baxdey ee saaka lagu dhawaaqay waxay neef weyn ka fujisay wadamo badan Yurub ha u badnaadeen’e oo wixii ka soo baxa Scotland gaar ahaan qolaha gooni u goosi doonka haddii uu meel maro qorshehooda ay ku soo xigi lahaayeen dalal door ah oo iyaguna uu ku furmo wabi gobollo iyo dad u istaaga aayo ka talintooda.

Cadaadis & balanqaadka sad dheeri ah

Dadka reer Scotland walow lagu qanciyey in la siin doono awoodo dheereaad ah oo dantooda ay ku meel mariyaan, si kalena loogu goodiyey inay la kulmi doonaan cawaaqib xun oo ka dhasha natiijada goosashada hadii ay u codeeyaan, haddana waxaa cadaadis badan ka soo fuulay Boqortooyada, xukuumada UK, xisbiyada siyaasada, shirkadaha ganacsiga iyo shakhsiyaad caan ah oo u dhashay Scotland iyo midowga Yurub.

Walwalka cahdigii duuga ahaa

Midowga Yurub wuxuu wadnaha farta uga hayey inay Qaarad Yurub dib ugu laabato Waqtigii madoobaa ee hore (old dark age) kaasi oo ahaa xiligii Yurub ay kala qaybsaneyd, cadaawada xunna u dhaxeysay, isla markaana nacaybka uu ahaa mid figta sare joogay.

Walacaa uggu weyn wuxuu ka imaanayey wadamada Spain, Faransisika, Germany, Holand iyo Austria, kuwaasi oo laga dareemay sanadihii la soo dhaafay dhaqdhaqaaqyo u qowmadiyadeed, tusaale ahaan gobolka Catalonia ee caasimadiisu tahay Barcelona oo ay ku nool yihiin 7.5 milyan oo qof oo ka badan dadka ku nool qaar ka mid ah wadamada xubanaha ka ah midowga Yurub in mudo ahba waxay ugu jireen halgan dheer sidii ay uga go’i lahaayeen dalka Spain intiisa kale, waxayna isha ku hayeen natiijada ka soo baxda codbixinta Sctotland.

Faransiiska wuxuu sidoo kale qaybay walaac uu kala mideysan yahay dhaqdhaqaaqa gobanimo doonka ah ee gobolka Basque ee ka mid ah Faransiiska iyo Spain inay dhiirigaliso hadii Scotland u codeyso madaxbanaani buuxda.

Sidoo kale gobolka Flanders ee waqooyiga Beljim ee ku hadla afka Jarmalka waxay u guuxayaan in mudo ah inay ka go’aan Beljim intiisa kale, waxayna ku naaloonayeen mudooyinkii ugu dambeeyey iyagoo helay awoodo ay ku maamulaan dhulkooda sida sameysashada sharciyada gobolka iyo Baarlamaan hoose.

Gobolada ku yaal Koonfurta Talyaaniga ee loo yaqaan Mezzogiorno eedhaca Koonfurta Talyaaniga ee lagu tiriyo inay ka khayraad yar yihiin gobolada kale ee waqooyiga Talyaaniga ayaa loo arkayey inay ku yihiin dulsaar Talyaaniga intiisa kale waxaana jiray inay u arkayeen in dhaqaalaha wadanka si siman aan loogu faa’ideyn guud ahaan wadanka oo reer Waqooyigu isku koobeen ka faa’ideysiga dhaqaalaha dalka.

Dalka Jarmalka qudhiisa gobolka qaniga ah ee Bavaria ee magaalada Munich ka tirsan yahay iyo gobolka kale ee Hesse labadan gobo oo ka mid ahaa Jarmalkii Galbeed waxay u arkaan in dhaqaalahooda lagu biilo qaybta Bari ee Jarmalka ee faqurada ah, taasi oo halis weyn ku haysta midnimada Jarmalka.

Xisbiyada mayalka adag oo Yurub ka noqday tusbax afka laga furay

Arimahan oo cabsi weyn ku hayey Yurub iyo soo shaac bixida xisbiyada mayalka adag ee wadaniyadu ku fogtahay ee dhawaan taageerada xoogan ka helay doorashooyinkii ka dhacay dalalka Holand iyo Austria waxay walbahaar ku haysay in Yurub midnimada ay ku sameystey hal lacag, hal Baarlaman, hal madaxweyne, hal xuduud in ay dhaawac ku keento Scotland oo madaxbanaani qaadata, waana midda keentey in cadaadiskii la saarey dadka reer Scotland ay u codeeyaan inay ka sii mid ahaadaan boqortooyada UK.

Wadajir bay ku biyo cabtaa

Qodobada loo cuskaday in lagu ilaaliyo midnimada boqortooyada UK ee boqolaal sano jirsatey waxaa ka mid ahaa in dadka UK ku wacan yihiin inay wadajirkooda adkeystaan, iyagoo u soo qaatey tusaale inay cadowga iska difaaci karaan wadajir, inay ugu guuleysteen dagaaladii 1-aad iyo 2-aad iyadoo dadka British-ku garbaha isku hayaan, iyadoo dhaqaale iyo cudud ciidan ay ku heli karaan haddii ay midnimadooda adkeeyaan.

Soomaalidu maxay ka baran karaan casharkan

Haddii ummadda Sctoland inteeda codeysay oo dhan 4 milyan oo ruux ay kala bar u codeeyeen inay ku sii ahaadaan baaqi midnimada UK iyagoo eegaya danaha mustaqbalka dambe iyo quruxda wadajirka maxaan haddaba ka Somaali ahaan ka qaadan karnaa oo cashar ah ?.

7 milyan oo Soomaali ma fahmi kartaa waxa ay fahmeen 70 milyan oo reer UK ah ?

Shaki iyo dood kuma jirto qiimaha iyo wanaaga ay leedahay midnimadu iyo iskaashiga bulsho, ummada UK oo tiro ahaan ka badan 70 milyan dhinac walba oo ka mid ah horumar dad ku tilaabsado gaaray haddii ay ku go’aan ku gaareen inay cududooda lakala dhantaalin oo ay ku wanaagsan tahay wax-wadaqabsiga  saw carash wanaagsan inoomaha aha in Soomaalida oo ka yar 10 milyan ee horey guumaystayaashii reer Yurub u kala qaybiyeen xiliganna ku sugan marxad aad u qalafsan oo ay dhici karto in dalku u kala gogo’o gobollo iyo tuulooyin ayna meesha ka baxday himiladii hogaamiyeyaashii xoriyadda Soomaaliyeed dhiigooda u huray ee aheyd in la helo ummad & dal Soomaaliyeed oo mid ah.

Dagaalo socday kuwaad 100 sano & barbardhiga in ka yar 30 sano

Saw cashar iyo cibro qaadasho inooma ahan in dadka reer UK ee  ay dhexmareen dagaalo aad u qaraar oo mudo sanooyin ah socday sida dagaalkii English-ka iyo Scottish-ka ee naf iyo maal badan galaaftey kana badan inta uu socday dagaalka sokeeye ee Soomaaliya, kana balaaran khasaaraha nafeed eeuu galaaftey inta dhinac iska dhigeen colaadii iyo nacaybkii 300 sano ka hor dhisteen cudud dawladeed, markii maanta la damcay in la dhantaalo midnimadas iyadoo cid kale la waydiin dadka reer Scotland u istaageen inay wax la qaybsadaan walaalooda kale ee UK wax kastana ay kala qiimo iyo qaayo waynaatey wadajirka iyo midnimda?.

Hogaamiyeyaal himilo dheer leh ayaa ah xalka Soomaaliya

Maxaynu u la’nahay hogaamiyeyaal himilo fog leh oo ku hogaamiya ummadda Soomaaliyeed dariiq isa-saamixid, Samir, tanaasul, caqli saliim ah, dib u heshiisiin, nabad iyo midnimado, kuwaasi oo meesha ka saara cudurka qabyaalada, cuqdada, xasdiga, shisheeye dugaalsiga, Soomaali nacaybka, midinimo ka cararka, qolo-qolo jacaylka kuna qanciya maskax gaabanaha ka door bidaya helitaanka Soomaali weyn iyo in la isku calool fiyoobaado cadow wehelsiga iyo u madax ruxida danleyda Soomaali inay ku sii jirto dariiqan qodxaha iyo dhagxaanta badan ee halaqa iyo abeesooyinku malabsanayaan.

Ugu dambeyntii Soomaaliya waxay u baahan tahay xal deg deg ah inta dalku aanu ku dhicin godka dheer ee haatan qaarka dambe uu la galay, kaasi oo qaarka sare kaliya uu hadda u baahan yahay in la qabto oo la badbaadiyo, waxaana xalka ugu dhaw uu yahay cafis, cadaalad, tanaasul, Soomaalinimo, DIINTA ALLE oo loo nodqo, dib u heshiisiin iyo nidaam dawladeed oo sal-balaaran loo wada guntado, lana fahmo in Soomaalidu cadowtinimada ay isku qabto ay ka weyn tahay tan ay u qabaan gafanaha iyo hororka u hamuunta qaba inaanay Soomaali waligeed heshiin dibna loo helin nidaam dawladeed iyo Soomaali Axyaa wadani ku hadal qabsata.

Waad Mahadsantihiin: